خبر فوری:
غولکشی بانوان شطرنجباز/ باخت تیم اول مسابقات مقابل ایران
اسامی قبول شدگان دوره مربیگری درجه سه البرز
استاد "اردشیرپور" از شطرنجبازان و مربیان خوش سابقه کشورمان درگذشت.
دختران دعوت شده به اردوی ردههای سنی 8 تا 12 سال اعلام شد
برگزاری دوره مربیگری توسط استاد بزرگ مرتضی محجوب
تمجید فدراسیون جهانی از عملکرد خادمالشریعه
پوررمضانعلی: عملکرد خادمالشریعه در المپیاد جهانی فیده فوقالعاده بود
برد مقصودلو مقابل قهرمان سابق جهان/ ایران در جدول ردهبندی دو پله صعود کرد
خراسان رضوی قهرمان شد/ البرز در جایگاه دوم ایستاد
در تازه ترین رده بندی فداسیون جهانی شطرنج، پرهام مقصودلو با صعود چشمگیر 29 پله ای در رده های و پنجاه و یکم قرار گرفت
جزئیات خبر
۲۷ آبان ۱۳۹۲
داوری بین المللی
داوری بینالمللی
فدراسیون بینالمللی شطرنج در سال 1924 در پاریس تاسیس شد و الکساندر ریوب(1-پاورقی) ریاست آن را به عهده گرفت. وی تا سال 1949 یعنی به مدت 25 سال، سکان هدایت این ورزش را در دست داشت.
فولکه روگارد(2-پاورقی) که نایب رئیس فیده بود در سال 1949 به ریاست فدراسیون جهانی انتخاب شد. روگارد، دومین رئیس فیده بود که دوران جدیدی را آغاز کرد، طرحهای نوینی را به اجرا گذارد و بیش از دو دهه بر فیده حکمرانی کرد. از جمله طرحهای روگارد، ابداع عناوین استادی در سال 1950 و عنوان داوری در سال 1951 بود. عناوین استادی شامل 6 عنوان استادی بزرگ، استادی بینالمللی و استادی فیده در دو رده آقایان و خانمها بود و در همان ابتدا عنوان استاد بزرگی به 5 نفر حاضر در فینال قهرمانی جهان سال 1948 یعنی باتوینیک، اسمیسلوف، کِرِس، رِشِفسکی و اویوه اعطاء شد و تا پایان همان سال تعداد استادان بزرگ به حدود 30 نفر رسید.
داوری بینالمللی اما داستانی دیگر داشت. یک سال دیرتر بوجود آمد، برای آقایان و خانمها مشترک بود و به جای 3 عنوان فقط یک عنوان را در بر میگرفت، یعنی خبری از عناوین داوری بزرگ و داوری فیده (معادل استادی بزرگ و استادی فیده) نبود.
اولین افرادی که داور بینالمللی شدند 43 نفر از 16 کشور مختلف بودند که در این بین، سهم بعضی از کشورها بیشتر بود مانند شوروی سابق 7 نفر، انگلیس و هلند 6 نفر و آمریکا، اسپانیا، سوئد و مجارستان هر کدام 3 نفر. معروفترین این افراد: ماکس اویوه(3-پاورقی) ، الکساندر کوتوف، میلان ویدمار، آلبرت هوروویتز، ریوب و روگارد بودند.
تا پایان دهه 1950 این عنوان به 124 نفر اعطاء شد از جمله به فلورنسیو کامپومانس(4-پاورقی) رییس سابق فدراسیون جهانی. در دهه 1960 هم تعداد داوران بینالمللی 125 نفر اضافه شدند و به 249 نفر رسیدند. در دهههای بعد آمار چنین بود:
دهه
1950
1960
1970
1980
1990
2000
2013-2010
تعداد
124
125
195
552
484
479
307
طبق آمار فوق در دهه 1980 بیش از 550 نفر به داوران بینالمللی اضافه شده که بیشترین تعداد در یک دهه را شامل میشود. البته در چند سال اخیر 307 عنوان داوری بینالمللی اعطاء شده است که میانگینی بیشتر از همه دهههای گذشته دارد. برای عدهای نیز در سایت فیده، سال اخذ عنوان مشخص نیست. هم اکنون در جهان بیش از 2000 داور بینالمللی وجود دارد. طبق قوانین، حداقل سن برای کسب عنوان داوری بینالمللی 21 سال و برای کسب نورم، 18 سال میباشد.
آمار سال به سال نیز نکات جالبی در بر دارد. تعداد عناوین اعطاء شده در طول یک سال تا 1978 همیشه زیر 20 نفر بود (به جز 3 مورد) ولی از آن سال به بعد شتاب میگیرد بطوری که دیگر کمتر از 20 نفر نمیشود (به جز 4 سال). بیشترین عنوان داوری در سال 1986 اعطاء شده است با 92 مورد و بعد از آن در سالهای 1988 و 2012 با 87 و 86 مورد. کمترین عنوان داوری اعطاء شده در سالهای اخیر نیز مربوط به 2006 تا 2008 است که به ترتیب 10 و 15 و 17 مورد بوده است.
در زیر، نام بعضی از داوران معروف جهان و سال کسب عنوان برای آنها آمده است:
هری گولومبک، انگلستان 1954
یوری آورباخ، شوروی 1969
لوتار اشمید، آلمان 1974
استوارت روبن، انگلستان 1976
حسینقلی سالور، ایران 1977
کاستو آباندو، فیلیپین 1978
جری والش، انگلستان 1978
گرت گیسن، هلند 1979
ایگناتیوس لئونگ، سنگاپور 1979
فائق حسنوف، آذربایجان 1980
ریموند کین، انگلستان 1981
آندری فیلیپویچ، لهستان 1984
فرانکا داپیران، ایتالیا 1986
دیرک دریدر، بلژیک 1986
ورنر استوبن وول، اتریش 1990
حمید عبدمجید، مالزی 1990
مهدی عبدالرحیم، امارات 1992
آشوت وارداپتیان، ارمنستان 1993
پاناگیوتیس نیکولوپولوس، یونان 1993
هشام اِلقِندی، مصر 1994
راتینام آنانتارام، هند 2001
مهرداد پهلوانزاده، ایران 2002
جدول داوران بینالمللی به تفکیک کشور برای خود وصف جداگانهای دارد. این جدول نشان میدهد که در بین کشورهای عضو فیده، تعداد 130 کشور حداقل دارای یک داور بینالمللی هستند. از این تعداد، 15 کشور دارای یک داور، 18 کشور دارای دو داور، 8 کشور دارای 3 داور، 8 کشور دارای 4 داور هستند و ......
60 کشور دارای 10 داور و بیشتر هستند.
44 کشور دارای 15 داور و بیشتر هستند.
33 کشور دارای 20 داور و بیشتر هستند.
25 کشور دارای 25 داور و بیشتر هستند.
16 کشور دارای 30 داور و بیشتر هستند.
6 کشور دارای 50 داور و بیشتر هستند و یک کشور یعنی روسیه دارای بیش از یکصد داور میباشد. کشور ما با 28 داور در جایگاه 17 جهان قرار دارد. قسمتی از این جدول چنین است:
ردیف
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
کشور
روسیه
هند
اسپانیا
آلمان
یونان
صربستان
مجارستان
آرژانتین
مصر
فرانسه
تعداد
107
97
79
55
52
52
46
39
36
33
ردیف
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
کشور
بلغارستان
دانمارک
آمریکا
ایتالیا
هلند
امارات
ایران
کرواسی
برزیل
چین
تعداد
33
33
32
32
32
31
28
28
27
27
ردیف
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
کشور
لهستان
عراق
سوریه
اتریش
سویس
اوکراین
چک
ترکیه
نیجریه
انگلیس
تعداد
27
26
26
25
25
23
23
23
23
22
در اینجا به مقایسه دیگری میپردازم که شاید گویاتر و زیباتر از جدول قبلی باشد. فیده هر ماه اقدام به انتشار لیست کشورهای برتر جهان از جهت میانگین ریتینگ 10 نفر اول هر کشور میکند به طوری که تعداد استادان بزرگ و استادان بینالمللی هر کشور نیز قابل مشاهده است.
در جدول زیر، این لیست را با لیست کشورها از نظر تعداد داوران بینالمللی ترکیب نموده و مقایسه کردهام. ستون ردیف، "جایگاه کشور بر حسب میانگین ریتینگ" میباشد که در کنار ستون "جایگاه در لیست داوران" قرار داده شده تا به راحتی بتوان اختلاف را حس کرد. تعداد استادان بزرگ و تعداد داوران بینالمللی نیز در کنار هم آمده تا قابل مقایسه باشد.
جدول زیر مربوط به ماه نوامبر 2013 است:
ردیف
جایگاه در لیست داوران
کشور
میانگین ریتینگ
تعداد استاد بزرگ
تعداد داور بینالمللی
1
1
روسیه
2743
221
107
2
26
اوکراین
2704
81
23
3
20
چین
2673
34
27
4
10
فرانسه
2666
47
33
5
50
ارمنستان
2658
36
12
6
7
مجارستان
2654
52
46
7
13
آمریکا
2648
79
32
8
2
هند
2644
34
97
9
15
هلند
2637
30
32
10
33
اسرائیل
2632
39
20
11
21
لهستان
2625
38
27
12
30
انگلستان
2625
35
22
13
4
آلمان
2622
80
55
14
54
آذربایجان
2617
20
11
15
11
بلغارستان
2610
36
33
16
3
اسپانیا
2594
43
79
17
47
گرجستان
2592
26
13
18
55
کوبا
2589
21
11
19
27
چک
2582
30
23
20
41
رومانی
2582
21
16
21
6
صربستان
2581
53
52
22
18
کرواسی
2580
31
28
23
69
بلاروس
2572
17
6
24
14
ایتالیا
2563
11
32
25
58
نروژ
2559
10
11
26
42
اسلوونی
2554
13
16
27
5
یونان
2553
12
52
28
19
برزیل
2544
11
27
29
34
فیلیپین
2539
15
19
30
43
سوئد
2537
19
16
. . . . . . . .
45
17
ایران
2494
9
28
در این جدول، کشور روسیه هم از نظر استاد بزرگ و هم تعداد داور در صدر قرار دارد ولی بقیه جدول، زیاد متقارن نیست یعنی بعضی کشورها از نظر داور برترند و بعضی از نظر استاد. کشورهایی که در هر دو مورد جایگاهی کمابیش یکسان دارند انگشتشمارند مانند مجارستان، بلغارستان، کرواسی و فیلیپین.
کشورهای برتر از نظر تعداد داور: روسیه، هند، اسپانیا، آلمان، یونان و صربستان هستند. در مقابل، کشورهای برتر لیست ریتینگ: روسیه، اوکراین، چین، فرانسه، ارمنستان، مجارستان و آمریکا میباشند.
قهرمان المپیاد استانبول (2012) یعنی کشور ارمنستان، دارای 12 داور است که کمتر از نصف کشور ما میباشد. کشور ما با 28 داور در مقابل 9 استاد در رده 45 لیست ریتینگ و رده 17 لیست داوران قرار دارد. اولین داور بینالمللی کشورمان، استاد حسینقلی سالور هستند که در سال 1977 موفق به اخذ این عنوان شدند. مسابقات زون 3.1 در آن سال در کشور ما برگزار شد و سرداور آن "شانکار روی" از کشور هند بود ولی بار اصلی زون بر دوش استاد سالور بود و بعد از آن مسابقات برای ایشان تقاضای داوری بینالمللی شد که بلافاصله تایید گشت. در سال بعد نیز شادروان عبدالحسین نوابی که ریاست زون را بر عهده داشتند به این عنوان دست یافتند.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، فدراسیون شطرنج نزدیک به یک دهه تعطیل شد و لاجرم کسی عنوان داوری بینالمللی را دریافت نکرد اما پس از بازگشایی فدراسیون در دوره ریاست آقای سیدمرتضی امامی (اولین رییس فدراسیون شطرنج جمهوری اسلامی)، آقای کنعان آذر در سال 1993 به عنوان اولین داور بینالمللی ایران (بعد از انقلاب) تعیین شدند و در سالهای 1994 و 1995 هم آقایان مرتضوی و مظفری صاحب این عنوان شدند.
سپس در دوره اول ریاست مهندس کامبوزیا بر فدراسیون شطرنج، 15 نفر در سالهای 1998 تا 2003 به لیست داوران بینالمللی ایران اضافه شدند و این تعداد به 20 نفر رسید که بسیار قابل ملاحظه است از جمله آقایان مصلحی (1998)، پورشاهماری (1999)، اسکندری و نجیب (2000) و پهلوانزاده (2002). آنگاه دوران فترت فرا رسید و تا سال 2010 کسی به نفرات قبلی اضافه نشد. البته در سال 2008 اولین دوره سمینار داوری فدراسیون جهانی (داوری فیده) در ایران برگزار شد که 11 نفر همزمان به لیست داوران فیده ایران افزوده شدند و هم اکنون (نوامبر 2013) این تعداد به 27 نفر رسیده است.
کسب عنوان بینالمللی در دوره دوم ریاست مهندس کامبوزیا نیز سرعت گرفت و طی 3 سال اخیر، تعداد 8 نفر به داوران کشورمان اضافه شدند. بدین ترتیب: خانم رینا فقیه نوبری (2010)، آقای مقصود گیاهی (2011)، آقایان احمد رضاییقلعه و محمدرضا لاجوردیزاده (2012) و خانم روشنک روشنطبری و آقایان علیرضا موسیعلی، امیرعرفان هاشمی و مهدی حسینعلی (2013) تا جمع داوران بینالمللی کشورمان در سال 2013 به 28 نفر برسد.
جدول زیر، نشاندهنده داوران بینالمللی کشورمان میباشد:
سال
داور بینالمللی
کلاس
1977
حسینقلی سالور
A
1978
عبدالحسین نوابی
D
1993
ناصر کنعانآذر
C
1994
سیدکاظم مرتضوی
D
1995
علیرضا مظفری
D
1998
سیدعبداله مصلحی
D
1999
حمیدرضا پورشاهماری
اسماعیل صفرزاده
آبتین گلکار
B
D
D
2000
فریدون اسکندری
ابوالقاسم نجیب
غلامحسین اکبرزاده
تقی برادری ازغد
B
B
C
D
2001
اکبر باقری
حسین گلشنی
سیاوش خواجهای
C
D
D
2002
مهرداد پهلوانزاده
عباسعلی وحید دستجردی
A
D
2003
کاوه هنری
حسین کاظمی
C
D
2010
رینا فقیه نوبری
D
2011
مقصود گیاهی
C
2012
احمد رضاییقلعه
محمدرضا لاجوردیزاده
D
D
2013
روشنک روشنطبری
علیرضا موسیعلی
امیرعرفان هاشمی
مهدی حسینعلی
D
D
D
D
در حال حاضر در جهان، 53 داور کلاس A و 75 داور کلاس B و 329 داور کلاس C وجود دارد و بقیه داوران کلاس D هستند. سطوح و کلاسهای داوری، داستان خود را دارد که در زمانی دیگر به آن میپردازیم.
شایان ذکر است که هر یک از روسای فیده برای خود طرحها و ابداعاتی داشتهاند که باعث رشد و تعالی شطرنج در سطح جهان شده است از جمله سومین رییس فیده و قهرمان اسبق جهان دکتر ماکس اویوه، طرح درجهبندی بازیکنان یا همان ریتینگ را ابداع کرد و رییس فعلی فیده یعنی کرسان ایلیومژینوف(5-پاورقی) نیز عناوین مختلف مربیگری بینالمللی و عنوان داوری فیده را ابداع نمود. ناگفته نماند که چهارمین رئیس فدراسیون جهانی، استاد بزرگ فریدریک اولافسون(6-پاورقی) از کشور ایسلند بود که طی سالهای 1978 تا 1982 در این مقام قرار داشت.
در پایان، مراتب سپاس خود را از همه عزیزانی که در نگارش این مطلب یاریام دادهاند ابراز میدارم بخصوص آقایان مظفری و نجیب. تشکر ویژه از استاد سالور که با بررسی دقیق متن و معرفی کتاب Fide Golden Book دروازهی اطلاعات تاریخی شطرنج را به روی من گشودند..
سیدمحمدرضا لاجوردیزاده
«داور باید بهتر از هر کس دیگر موارد شبهه را بشناسد و بیش از همه به دلیل و برهان، متکی باشد. از مراجعه افراد، کمتر از همه ملول شود. در کشف حقیقت، شکیباتر از همه باشد و چون حکم برایش آشکار شد، قاطعانه رای دهد»
Alexander Rueb-1 اولین رئیس فیده - الکساندر ریوب (1959-1882) در دسامبر 1882 در لاهه هلند به دنیا آمد. در رشته حقوق تحصیل کرد و به عنوان دیپلمات مشغول به کار شد. وی از بنیانگزاران فدراسیون جهانی بود و از سال 1924 (بدو تأسیس) به ریاست فیده برگزیده شد و تا سال 1949 به کار خود ادامه داد. وی در فوریه 1959 در لاهه درگذشت. کتابخانه بزرگ شطرنجی وی هم اکنون بخشی از کتابخانه دانشگاه آمستردام است
Folke Rogard-2 دومین رئیس فیده - فولکه روگارد (1973-1899) در ژوئیه 1899 در استکهلم سوئد به دنیا آمد. در ابتدا به شغل وکالت مشغول شد و در سال 1947 به عنوان نائب رییس ریوب تعیین شد. در سال 1949 به ریاست فیده انتخاب شد و تا 1970 در این سمت باقی ماند. وی در ژوئن 1973 در استکهلم بدرود حیات گفت.
Machgielis (Max) Euwe-3 سومین رئیس فیده - ماکس اویوه (1981-1901) در می 1901 در آمستردام هلند به دنیا آمد. در رشته ریاضیات تحصیل کرد و دکترا گرفت. در سال 1935 با غلبه بر آلخین، قهرمان جهان شد و تا سال 1937 صاحب این عنوان بود. او طی سالهای 1970 تا 1978 در کرسی ریاست فیده قرار داشت.
Florencio Campomanes-4 پنجمین رئیس فیده - فلورنسیو کامپومانس (2010-1927) در فوریه 1927 در مانیل فیلیپین به دنیا آمد. در دانشگاههای مانیل و واشنگتن در رشته علوم سیاسی تحصیل کرد و سپس قهرمان شطرنج فیلیپین شد و تیم ملی کشورش را در 5 المپیاد همراهی کرد. وی طی سالهای 1982 تا 1995 ریاست فیده را بر عهده داشت. او چندین بار به کشور ما سفر کرده است از جمله در جریان رویارویی کارپوف با قائم مقامی در دهه فجر 1387 به عنوان ناظر فیده.
Kirsan Nikolayevich Ilyumzhinov-5 ششمین رئیس فیده - کرسان ایلیومژینوف (...-1962) سیاستمدار و تاجر میلیاردر روسی در آوریل 1962 در بندر الیستا (جمهوری کالمیکی) به دنیا آمد. اجداد او که بودایی بودند در زمان استالین به این منطقه کوچ داده شده بودند. او چندی بعد از فروپاشی شوروی سابق و در حدود 30 سالگی به ریاست جمهوری کالمیکی رسید و تا سال 2010 در این سمت بود. وی از سال 1995 تاکنون در مقام ریاست فیده قرار دارد. او به زبانهای روسی، انگلیسی، چینی، ژاپنی، کرهای و مغولی مسلط است.
Fridrik Olafsson-6 چهارمین رئیس فیده - فریدریک اولافسون (...-1935) در ژانویه 1935 در ریکیاویک ایسلند به دنیا آمد. در 17 سالگی به قهرمانی شطرنج ایسلند رسید و یک سال بعد قهرمان اسکاندیناوی شد. وی سپس در رشته حقوق تحصیل کرد و به عنوان وکیل دادگستری در زادگاهش به کار مشغول شد. در سال 1958 در مسابقات اینترزونال شرکت کرد و موفق به کسب عنوان استاد بزرگی شد. او در سال 1978 به ریاست فدراسیون جهانی انتخاب شد ولی به علت مسائل سیاسی دوران جنگ سرد در جریان مچ قهرمانی جهان بین کارپوف و کورچنوی (1981)، با مقامات شوروی سابق درگیر شد و با مخالفت روسها نتوانست بیش از 4 سال در این پست بماند. اولافسون موفق شد با پایمردی و ایستادگی و تعویق مچ قهرمانی جهان، ایگور (پسر کورچنوی) را از پشت دیوار آهنین آزاد کرده و به وی که به سویس پناهنده شده بود بازگرداند.